فرش های ایرانی دارای نقشه های مختلفی هستند. طرح فرش ایرانی بر اساس منطقه جغرافیایی که آن فرش در آنجا بافته می شود، تعیین می گردد. مثلا شمال کشور دارای طرح فرش مخصوص خود، منطقه آذربایجان های غربی و شرقی، مرکز ایران، شرق، غرب، جنوب و به طور کلی هر نقطه از ایران دارای طرح فرش خاص خود هستند. این تفاوت های موجود در طرح فرش های مختلف، گاهی آن قدر واضح و مشخص است که شما می توانید با یک نگاه به این موضوع پی ببرید که نقشه این فرش چیست و به کجای این سرزمین تعلق دارد. در این متن به موضوع طرح فرش و همینطور فرش هریس و فرش قشقایی و فرش طرح افشان و به طور کلی به نقشه فرش خواهیم پرداخت. اگر دانستن اطلاعات بیشتر پیرامون این موضوع برای تان جالب است و یا آنکه قصد خرید فرش را دارید و نمی دانید چه طرح فرش و چه نقشه فرش را انتخاب کنید، در این متن همراه ما باشید.
فرش هریس چیست؟
یکی از معروف ترین فرش های ایرانی، فرش هریس است. طرح فرش هریس و همینطور بافت آن مربوط به استان آذربایجان شرقی است و این شاهکار ایرانی در شهرستانی به نام هریس در نزدیکی شهر تبریز بافته می شود. فرش هریس که نوعی قالی درشت بافت محسوب می شود، دارای طرح و نقشه و رنگ به خصوصی است که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد. درباره ویژگی های فرش هریس باید گفت که این فرش از پشم گوسفند بافته می شود و دوام و زیبایی فوق العاده ای هم دارد.
رنگ فرش هریس
هر منطقه جغرافیایی دارای پوشش گیاهی خاصی است که رنگ این پوشش در فرش های آن منطقه آورده شده است. دلیل این موضوع آن است که در گذشته ها و همچنین امروزه از رنگ های گیاهی برای رنگ کردن نخ های قالی استفاده می شده است. در فرش هریس استفاده از رنگ های تیره مانند سرمه ای تیره، قهوه ایی سیر، قرمز روناسی، مسی، سبز تیره، بنفش زرد و آبی و همینطور قرمز لاکی کاربرد زیادی دارد. البته ممکن است امروزه از رنگ های دیگری نیز در بافت فرش هریس استفاده گردد. در فرش هریس هم از کنتراست تیره و روشن و هم از کنتراست به لحاظ ریتم های متنوع رنگی و هم چنین کنتراست در نقش های ریز و درشت استفاده می شود. به لحاظ نقشه فرش باید گفت که فرش هریس در جایگاه مخصوصی قرار دارد و استفاده از رنگ های خاص و جسارت در انتخاب طرح و نقوش، از مواردیست که در آن مشاهده می شود. رنگ‌های خالص به کار رفته در این فرش ها به طور رمز گونه ایی از طبیعت الهام گرفته اند و با درون مایه بافندگان منطقه در آمیخته و چنین آثاری به وجود آمده‌اند.
طرح فرش هریس
این فرش ها در منطقه هریس بیشتر بر اساس ذهن و تصاویر ذهنی بافنده، بافته می شوند. این طرح ها و نقشه ها از گذشته ها تا امروز به صورت سینه به سینه منتقل شده اند و البته امروز با نام هایی از یکدیگر متمایز می شوند. طرح فرش هریس با نام های تاجری، صبوری، رزگل، حیاط گل، توکلی، صمد خان، غلط نقشه (هرنوع طرحی که برای اولین بار ارائه شود و متداول بازار نباشد، اصطلاحاً غلط نقشه نامیده می شود)، چلنگری، افشان و غیره شناخته می شود. یکی از طرح های فرش هریس نگاره های هندسی لچک و ترنج با حاشیه معروف به سماوری است که نقشه هایی به نام داش خاتون، ترنجی کف ساده، توکلی، ترنجی لوزی، صمد خانی و تاجری از انواع آن است. به نقشه های فرش هریس گوروان و مهرام و مهربان نیز می گویند. در بعضی از روستا های هریس نقشه دیگری به نام قراجه نیز بافته می شود. طرح ترنج در ناحیه هریس، به شکل دو پوده و به شیوه درشت بافت با گره ترکی (که به هنگام پرداخت پرز آن را بلند می چینند و قالی پر گوشت و ضخیمی به دست می‌دهند) بافته می شود.
فرش قشقایی چیست؟
از دیگر فرش های معروف، زیبا و اصیل ایرانی طرح فرش قشقایی است. این فرش ها متعلق به عشایر استان فارس هستند و توسط دستان هنرمند زنان و دختران ایلیاتی بافته می شوند. این بافندگان در حین بافتن فرش قشقایی از طرح و نقشه فرش استفاده نمی کنند و به صورت ذهنی آنها را می بافند. نقشه های ذهنی که در بافت این فرش ها به کار می رود از گذشتگان به ارث رسیده و همان نقش ها و طرح ها در فرش های امروزی تکرار می شوند. اما به همان دلیلی که نقشه ای مشخص برای بافت وجود ندارد، هیچ دو فرشی شبیه به هم بافته نمی شود. برای رنگ کردن نخ های پشمی که در بافت فرش قشقایی مورد استفاده قرار می گیرد از رنگ های گیاهی و البته شیمیایی استفاده می شود که مهم ترین این رنگ ها قرمز تیره یا قرمز تند سرخ فام است و استفاده گسترده ای در این فرش ها دارد. طرح فرش قشقایی شامل طرح های لوزی شکل، خطوط هندسی، طرح های گیاهی و غیره است که با ظرافت خاصی بافته شده اند.
فرش طرح افشان
همانطور که از نام این فرش مشخص است، طرح ها و نقش های موجود بر روی آن به صورت پراکنده در همه جای فرش بافته می شود. این فرش های زیبا یکی از قدیمی ترین و در عین حال پر طرفدار ترین نقشه فرش ها را دارا هستند و در هر خانه ایرانی حداقل یکی از انواع فرش طرح افشان را دیده اید. در بافت فرش طرح افشان از گل های شاه عباسی و گل های دیگر در کنار برگ های اسلیمی و ختایی استفاده می شود و این نقش ها با نظم خاصی در کنار یکدیگر قرار می گیرند. معمولا در طرح فرش طرح افشان از لچک و ترنج استفاده نمی شود اما در مدل های جدید تر و برای آنکه سلیقه تمام افراد در بر گرفته شود از لچک و ترنج نیز در کنار طرح های ریز و دشت دیگر استفاده می گردد. طرح های این فرش ها با نام فرش طرح افشان حیوان دار، فرش طرح افشان ترنج دار، فرش طرح افشان ختایی، دسته گل، شکسته، گل اناری و شاخه پیچ شناخته می شوند.
ویژگی های فرش طرح افشان
در فرش طرح افشان از چه رنگ هایی استفاده می شود؟
در این فرش ها از تمامی رنگ های موجود استفاده می شود و تنوع رنگی فرش های طرح افشان بسیار بالا است. بعضی از این فرش ها با تم رنگی تیره و بعضی دیگر با رنگ های روشن بافته می شوند. حتی می توان فرش طراح افشان با زمینه بسیار تیره ماننده قهوه ای سوخته و یا مشکی هم پیدا کرد که گل ها و نقش های موجود بر روی آن به رنگ روشن بافته شده اند.
خانه ایده آل خود را بسازید:
تراکم فرش چیست و فرش چند شانه خوب است؟
راهنمای استفاده از فرش طلایی رنگ؛ زیبایی وصف نشدنی رشته های طلایی
